Τα αιθέρια έλαια είναι συμπυκνωμένα υδρόφοβα υγρά (δεν αναμιγνύονται σχεδόν καθόλου με το νερό), τα οποία περιέχουν πτητικές ουσίες (δηλαδή ουσίες που εξατμίζονται εύκολα σε κανονικές συνθήκες θερμοκρασίας), οι οποίες προέρχονται από αρωματικά φυτά (πχ λεβάντα, ρίγανη, τριαντάφυλλο κλπ) και εξάγονται με τη διαδικασία της απόσταξης, συνήθως με χρήση υδρατμών, οι οποίοι διαπερνούν το φυτό και στη συνέχεια υγροποιούνται για να παραχθεί το αντίστοιχο αιθέριο έλαιο. Είναι μια απλή σχετικά διαδικασία, η οποία όμως απαιτεί πολλές φορές μεγάλες ποσότητες του φυτού για την εξαγωγή λίγης ποσότητας αιθέριου ελαίου. Για παράδειγμα, για να πάρουμε μόλις 10ml από αιθέριο έλαιο λεβάντα, απαιτούνται περίπου 5 κιλά από το φυτό. Υπάρχουν αιθέρια έλαια με μεγάλη απόδοση ανά κιλό φυτού και άλλα, που για την εξαγωγή λίγων σταγόνων απαιτούνται μεγάλες ποσότητες από συγκεκριμένα μέρη του φυτού (πχ για το αιθέριο έλαιο τριαντάφυλλου, απαιτούνται μεγάλες ποσότητες ροδοπέταλων). Έτσι, η τιμή κάθε αιθέριου ελαίου ανά ml διαφέρει ανάλογα με την αποδοτικότητα της απόσταξης του κάθε φυτού (δηλαδή πόσα κιλά από το φυτό χρειάζονται), την καθαρότητα του αιθερίου ελαίου, (δηλ. να μην έχει προσμίξεις) και βέβαια τη σπανιότητά του.
Ιστορική Αναδρομή των Αιθερίων Ελαίων
Ιστορικά, τα αιθέρια έλαια χρονολογούνται από το 3000 π.Χ. περίπου, όταν οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι έκαναν εισαγωγές αρωματικών φυτών για τα αιθέρια έλαια τους από μακρινές χώρες και τα χρησιμοποιούσαν για θρησκευτικές τελετουργίες, για τις θεραπευτικές μεθόδους τους και την παρασκευή καλλυντικών, αλλά και για ταριχεύσεις νεκρών. Στην Αρχαία Ελλάδα, η χρήση αρωμάτων και θυμιαμάτων (αερίων που εκλύονται από την καύση αιθερίων ελαίων), έχει αποδειχθεί σε ανασκαφές Μινωικών τάφων στην Κρήτη που χρονολογούνται πριν από το 1500 π.Χ. Στην Οδύσσεια, ο Όμηρος αναφέρει το θυμίαμα στο ναό της Αφροδίτης στην Πάφο της Κύπρου. Παρόμοιες αναφορές για χρήση αιθερίων ελαίων γίνονται και στην Ιλιάδα. Από τον 6 αιώνα π.Χ., στην Αρχαία Ελλάδα, αντικαταστάθηκε σταδιακά η θυσία ζώων για θρησκευτικούς λόγους με την καύση θυμιαμάτων προς τιμή των Θεών. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, στο μαντείο των Δελφών, η μάντισσα Πυθία έφτανε σε έκσταση, εισπνέοντας καπνούς θυμιάματος από φύλα δάφνης και αλεύρι κριθαριού. Είναι γνωστό επίσης, ότι ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε τα αιθέρια έλαια για θεραπευτικούς αλλά και καλλωπιστικούς σκοπούς. Ακόμα και στη Βίβλο υπάρχει αναφορά στα αιθέρια έλαια, αφού οι δύο από τους Τρεις Μάγους έφεραν ως δώρο στον Θεάνθρωπο αιθέρια έλαια λιβάνι και μύρο. Τον 19ο αιώνα, με την ανάπτυξη της βιομηχανίας, τα αιθέρια έλαια αντικαταστάθηκαν με χημικά σκευάσματα που μολονότι ήταν πολύ πιο φθηνά, ειδικά για την βιομηχανία των καλλυντικών, δεν είχαν τις θεραπευτικές ιδιότητες των αιθερίων ελαίων.
Ο επίσημος όρος της θεραπείας με αιθέρια έλαια (αρωματοθεραπεία), χρησιμοποιήθηκε από το Γάλλο χημικό Gatterfose (1881 - 1950), ο οποίος έκανε τις πρώτες έρευνες ανακαλύπτοντας ότι η πτητική φύση κάποιων ελαίων ήταν ικανή να απολυμάνει τον αέρα.
Στις μέρες μας, η χρήση αιθερίων ελαίων για θεραπευτικούς και καλλυντικούς σκοπούς έχει αυξηθεί στα πλαίσια της στροφής του κοινού προς εναλλακτικές μορφές θεραπείας χρησιμοποιώντας φυσικά συστατικά. Μάλιστα, πρόσφατα έχουν γίνει εμπεριστατωμένες μελέτες σε κάποια από αυτά, για την αντιβιοτική τους δράση, και την σύγκριση της δράσης αυτής με κλασσικά αντιβιοτικά μέσω αντιβιογράμματος (π.χ. αιθέριο έλαιο ρίγανης και γαρύφαλλου σε σύγκριση με πενικιλίνες).
Χρήσεις των αιθερίων ελαίων
Τα αιθέρια έλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτούσια ή σε μίξη με απλά έλαια βάσης (πχ αμυγδαλέλαιο, έλαιο jojoba κτλ), με αλκοολούχα διαλύματα ή με λοσιόν. Στη συνέχεια, μπορούν να ψεκαστούν στο χώρο, να εισπνευστούν, να αλειφθούν στο σώμα ή να χρησιμοποιηθούν στην μπανιέρα. Λόγω όμως του ότι τα αιθέρια έλαια είναι πολλές φορές καυστικά στο δέρμα αν χρησιμοποιηθούν αυτούσια, θα πρέπει για επάλειψη ή μασάζ να χρησιμοποιούνται πάντοτε διαλυμένα σε κάποιο έλαιο βάσης ή άλλο διαλύτη. Το ίδιο ισχύει και για το μπάνιο (στην μπανιέρα), αφού πολλά από αυτά, επειδή είναι αδιάλυτα στο νερό, σχηματίζουν μια κηλίδα που ''αγκαλιάζει'' το σώμα αυτού που κάνει μπάνιο και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς και εγκαύματα. Εκτός από την χρήση των αιθερίων ελαίων ως διαλύματα, υπάρχουν περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται εσωτερικά, πάντα όμως σαν διάλυμα που ''ποτίζεται'' (εμβρέχεται) μια ταμπλέτα με ανενεργά συστατικά και στη συνέχεια καταπίνεται ή διαλύεται στο στόμα για απορρόφηση από τον στοματικό βλεννογόνο (σαν τα υπογλώσσια χάπια ή τις καραμέλες).
Κύριες Θεραπευτικές Δράσεις των Αιθερίων Ελαίων
Σύμφωνα με νεότερες μελέτες (Steflitsch & Steflitsch, Clinical aromatherapy 2008), οι αποδεδειγμένες θεραπευτικές δράσεις των αιθερίων ελαίων ανά κατηγορία είναι οι εξής:
Αντισηπτικές,
Αντιβακτηριδιακές,
Αντιικές,
Αντιμυκητισιακες
Επουλωτικές
Αναλγητικές,
Αντιφλεγμονώδεις,
Αντιτοξικές,
Υπεραιμικές
Χαλαρωτικές,
Κατασταλτικές,
Αντικαταθλιπτικές
Σπασμολυτικές,
Χωνευτικές,
Διουρητικές
Ανοσοδιεγερτικές,
Ορμονικές (ορμονορυθμιστικές)
Εντομοκτόνες, Εντομοαπωθητικές
Αποχρεμπτικές
Αποσμητικές
Μηχανισμός Δράσης
Ο μηχανισμός δράσης των αιθερίων ελαίων (κυρίως του αρώματός τους), έγκειται στην διέγερση απολήξεων νευρικών κυττάρων στο βλεννογόνο της μύτης, όταν τα μυρίζουμε. Στη συνέχεια τα σήματα από αυτά τα κύτταρα στέλνονται στον εγκέφαλο και ειδικά στα κέντρα μνήμης και συναισθήματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έκκριση ουσιών που προκαλούν (ανάλογα με το αιθέριο έλαιο) διέγερση ή χαλάρωση, αλλά και πολλές φορές θυμό, νοσταλγία κλπ. Τα αιθέρια έλαια θεωρείται ότι αλληλεπιδρούν με τις ορμόνες και τα ένζυμα του οργανισμού και προκαλούν αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, τους παλμούς της καρδιάς και άλλες σωματικές λειτουργίες. Τέλος, το άρωμα ορισμένων ελαίων μπορεί ενδεχομένως να οδηγεί τον οργανισμό στην παραγωγή ουσιών που καταπολεμούν τον πόνο.
Πάντως έχει αποδειχθεί (κάποιες φορές και με κλινικές μελέτες), ότι πολλά από τα αιθέρια έλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπευτικούς σκοπούς, όχι μόνο του δέρματος, οπού χρησιμοποιούνται συνήθως σε αλοιφές και κομπρέσες για μολύνσεις και εγκαύματα, αλλά και για ορισμένες παθήσεις του ανώτερου αναπνευστικού, νευρολογικής φύσης συμπτώματα (ημικρανίες, κατάθλιψη, αϋπνία, στρες) κ.α.
Τι πρέπει να προσέξω στη χρήση αιθερίων ελαίων;
Όπως αναφέραμε, τα αιθέρια έλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μια πλειάδα παθήσεων ή και ως καλλυντικά και αρωματικά χώρου. Υπάρχουν όμως μερικά σημεία που θα πρέπει να προσέξουμε πριν τη χρήση τους. Αναφορικά είναι:
Είναι σημαντικό να μιλήσουμε στον θεράποντα ιατρό μας αν πιστεύουμε ότι η χρήση κάποιου αιθερίου ελαίου θα μας βοηθήσει στην αντιμετώπιση κάποιας πάθησης και βέβαια να μάθουμε αν η χρήση αυτή είναι ωφέλιμη για μας και πάνω απ'όλα ασφαλής.
Η χρήση αιθερίων ελαίων είναι καλύτερα να αποφεύγεται σε παιδιά κάτω των 5 ετών λόγω της αυξημένης ευαισθησίας τους στις μυρωδιές, καθώς και σε εγκύους (κίνδυνος σύσπασης της μήτρας) ή θηλάζουσες μητέρες και μπορεί να επιτραπεί μόνο με την σύμφωνη γνώμη παιδιάτρου η γυναικολόγου αντίστοιχα.
Άτομα με σοβαρές παθήσεις καλό είναι να αποφεύγουν τη χρήση αιθερίων ελαίων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ή ΧΑΠ), το άσθμα και οι αναπνευστικές αλλεργίες. Ακόμα, άτομα που εμφανίζουν δερματικές αλλεργίες σε φυτά, θα πρέπει να συμβουλεύονται τον ιατρό η τον φαρμακοποιό τους πριν τη χρήση οποιουδήποτε μίγματος αιθέριων ελαίων με λάδια βάσης, για αποφυγή εκδήλωσης αλλεργικής αντίδρασης.
Τι θα πρέπει να προσέξω όταν αγοράζω ένα αιθέριο έλαιο;
Υπάρχουν κάποια σημεία που πρέπει να προσέχουμε όταν αγοράζουμε ένα αιθέριο έλαιο, έτσι ώστε να είμαστε σίγουροι ότι η δράση του θα είναι η μέγιστη δυνατή:
1: Παρατηρούμε το αποτύπωμά τους
Ρίχνουμε μια σταγόνα αιθέριου ελαίου σε λευκό χαρτί. Αν αφήσει λιπαρό περίγραμμα, τότε δεν είναι καθαρό αιθέριο έλαιο αλλά με προσμίξεις.
Εξαιρούνται τα: Σανταλόξυλο (Santalum sp), Βέτιβερ (Chrysopogon zizanioides) , Γερμανικό χαμομήλι (Matricaria recutita) και Πατσουλί (Pogostemon cablin).
2: Τσεκάρουμε την τιμή
Για να πάρουμε ελάχιστα ml καθαρού αιθέριου ελαίου, χρειάζονται μεγάλες ποσότητες ανθέων ή φύλων. Η μέση τιμή ενός αυθεντικού αιθερίου ελαίου είναι γύρω στα 10-12 ευρώ ανά 10 ml, ανάλογα το είδος, την αποδοτικότητά του φυτού αλλά και τη σπανιότητά του. Το αιθέριο έλαιο από Ρόδο Βουλγαρίας (Rosa Damascena) είναι πολύ πιο ακριβό από εκείνο της λεβάντας (Lavandula sp.).
3: Διαβάζουμε τα συστατικά
Σε κάθε συσκευασία πρέπει να υπάρχει η λατινική ονομασία του φυτού απ’ όπου προέρχεται το αιθέριο έλαιο και όχι απλά το κοινό του όνομα. Π.χ. Lavandula αντί για λεβάντα, citrus αντί για λεμόνι, Rosmarinus officinalis αντί για δενδρολίβανο κλπ.
4: Προσέχουμε τη συσκευασία του
Το μπουκαλάκι πρέπει να είναι γυάλινο σκούρο μπλε ή καφέ, ώστε να μην το διαπερνάει το φως. Ακόμα, πρέπει να φυλάσσεται σε σκιερό, δροσερό μέρος. Η ηλιακή ακτινοβολία και η ζέστη αλλοιώνουν τη σύσταση (άρα και τις ιδιότητες) του αιθερίου ελαίου.
5: Τι αίσθηση μας αφήνει η υφή του;
Ρίχνουμε μια σταγόνα στο δείκτη και τρίβουμε με τον αντίχειρα. Το γνήσιο αιθέριο έλαιο πρέπει να γλιστράει μεν, αλλά δεν πρέπει να αφήνει λιπαρότητα. Επίσης, όπως είπαμε πιο πάνω, όταν χρησιμοποιούμε το αιθέριο έλαιο ως καλλυντικό, τότε πρέπει να το διαλύσουμε σε έλαιο βάσης (πχ αμυγδαλέλαιο) και όχι σε νερό, στο οποίο είναι αδιάλυτο, για να αποφεύγουμε δερματικούς ερεθισμούς που μπορούν να οδηγήσουν μέχρι και σε έγκαυμα.
6: Η μυρωδιά
Αν θερμάνουμε, στην ειδική συσκευή διάχυσης, αυθεντικά φυτικά αιθέρια έλαια καταλαβαίνουμε αμέσως τη διαφορά ποιότητας στην μυρωδιά που εκλύουν.
7: Κοιτάμε για τυχόν πιστοποιήσεις
Αν το προϊόν έχει τη σφραγίδα αξιόπιστων διεθνών οργανισμών, όπως Ecocert, ΒDIH, The Soil Association, Icea, κ.ά., σημαίνει ότι τα φυτά απ’ όπου έγινε η απόσταξη είναι βιολογικής καλλιέργειας, χωρίς ύποπτες χημικές ουσίες και προσμίξεις.
Στο Point Pharmacy θα βρείτε αυθεντικά αιθέρια έλαια υψηλής καθαρότητας από αξιόπιστες πηγές και εταιρείες. Για όποια απορία σας σχετικά με τα αιθέρια έλαια και την χρήση τους, καθώς και για συσκευές διάχυσης αρωματικών αιθερίων ελαίων, επικοινωνήστε μαζί μας ή επισκεφθείτε μας!
Η Ομάδα του Point Pharmacy.
header.all-comments